Hamam dünya üzerinde pek çok kültürde mevcut olan ve yüzyıllar boyu insanların temel gereksinimlerinden biri kabul edilen beden temizliğinin etkin bir biçimde yapıldığı mekânlar olarak bilinir. Günümüzde bu ihtiyaç evlerin banyolarında rahatça gideriliyor olsa da bazı kişiler, hamam geleneğini yaşatmak için bazılarıysa çeşitli eğlenceler düzenlemek amacıyla hamama gider.
Bedenin derinlemesine temizlendiği ve aynı zamanda yakın dostlarla bir araya gelinerek çeşitli kutlamaların yapıldığı hamam tellak sayesinde çok daha kolay bir şekilde istifade edilen temizlik mekânı haline dönüşür. Yüzyıllardır hamamlarda görev alan tellaklar günümüzde de mesleklerini icra etmeyi sürdürmektedir.
Geçmişte kadın misafirlere natırlar, erkek misafirlere ise tellaklar hizmet verirken, günümüzde bu hizmetler uzman terapistler tarafından sunul Hamam denince akla ilk gelen kavramlardan biri olan tellak anlamı itibariyle hamamda kese atan kişi olarak ifade edilir. Ancak bir tellak için kese atmak, işinin ufak bir kısmını oluşturur. Çünkü zannedilenin aksine tellaklar, pek çok farklı vazifeye ve sorumluluğa sahip kişilerdir.
Çok eski devirlerden günümüze ulaşmış bir gelenek olan Türk hamamı tellak ile adeta özdeşleşmiştir. Çünkü hamamın işleyişi tellakların varlığıyla sağlanmaktadır. Son derece önemli ve kıymetli görevler üstlenen bu kişiler müşterilerle bizzat ilgilenen ve onlara memnun edici bir hamam deneyimi yaşatmak için çabalayan insanlardır.
Tellaklar hamama gelen ve yıkanmak isteyen müşterilere kese atan, bunun yanı sıra köpük banyosu hazırlayan, müşterilerin banyo dışında gerçekleştirdikleri hareketleri takip eden, onların istek ve ihtiyaçlarını gideren hamam görevlisidir. Duştan sonra kişinin isteğine bağlı olarak aromatik yağlarla masaj yapmak, hamamda kullanılacak olan malzemeleri doğru yerlere ulaştırmak, duş alınan yeri bir sonraki müşteri için hazır hale getirmek ve kullanılan malzemeleri dezenfekte etmek de yine tellak olarak çalışan bireylerin görevleri arasında bulunur.
Tellak kesesi özellikle Türk hamam kültüründe oldukça önem arz eden bir yere sahiptir. Geleneksel hamam ritüellerinin olmazsa olmazları arasında bulunan bu kese kısaca özel bir temizlik aracı olarak ifade edilebilir. Tenin derinlemesine temizlenmesini mümkün kılan bu kese tarih boyu çeşitli sağlık faydaları ile nam salmıştır.
Hamamlarda kullanılmakta olan tellak kesesi çoğunlukla doğal lifler kullanılarak imal edilen bir ovma aracıdır. Uzman hamam görevlisi olarak da bilinen tellaklar bu keseyi kullanırlar. Kökü Osmanlı İmparatorluğuna dek uzanan bu kültür hamam ritüellerinin temel öğelerinden biri kabul edilmiştir. Bu kese sadece fiziki bir temizlik unsuru değil aynı zamanda toplumsal ritüellerin ve sosyal etkileşimlerin de mühim bir parçası olarak kabul görmüştür.
Tellak kesesi uygulanmadan önce müşterinin hamamda bulunan sıcaklık odasına alınarak orada bir müddet kalması sağlanır. Sıcaklık odasında bekleyen müşterinin teni ısınır ve gözenekleri açılır. Bu sayede atılacak kese çok daha etkili sonuç verir.
Tellak kesesi ısınan cilt üzerine dairesel hareketlerle tellak tarafından nazik bir şekilde uygulanır. Tellak, cildin bütün kısımlarına homojen bir şekilde uygulama gerçekleştirir. Atılan kese ölü hücrelerin temizlenmesini, tenin pürüzsüz hale gelmesini ve kan dolaşımının hızlanmasını mümkün kılar. Kese atılırken tellak ten üzerine hafif baskılar uygular ve bu sayede ciltte biriken ölü derilerin uzaklaşmasına yardımcı olur.
Atılan keseden sonra tenin bol su kullanılarak yıkanması gerekir. Ölü hücrelerin vücuttan tümüyle atılabilmesi için durulama işlemi mutlaka gerçekleştirilmelidir. Kese uygulamasının ardından yıkanıp kurulanan cilde nemlendirici sürmek tenin nemli kalmasına yardımcı olacaktır.
Tellak kesesi sayesinde gözenekler açılarak cildin nefes alması sağlanmış olur. Nefes alan bir ciltte ise kusur oluşumu minimum seviyeye iner. Bunun yanı sıra söz konusu uygulama vücudun kan dolaşımını hızlandırır. Kan akışının hız kazanmasıyla birlikte cilt daha fazla beslenir. Ayrıca bu hız toksinlerin vücuttan uzaklaştırılmasına yardımcı olacağı için genel sağlığın iyileşmesine katkıda bulunur. Bu sebeplerle de Osmanlı Hamam kültürünün modern dünyadaki yeri önemini sürdürmeye devam eder.
Tellak kesesinin sağladığı faydalardan bir diğeri, kasların rahatlamasıdır. Hamam ortamının sıcaklığı ve keseyle gerçekleştirilen masaj benzeri hareketler gergin kasların yumuşatılarak gevşemesini sağlar. Kese sayesinde hem fizyolojik hem de psikolojik olarak rahatlama hissetmek de mümkündür. Vücutta birikmiş olan stres tellak kesesi yardımıyla hafifletilebilir. Stres düzeyinin düşmesi doğal olarak zihinsel huzuru da beraberinde getirir.
Tellak kesesi bazı durumlarda dikkatli uygulanmalıdır. Cilt hassasiyeti yaşayan bireyler bu uygulamaya katılmadan önce bir uzmana başvurmalıdır. Her ne kadar kese cildin derinlemesine temizlenmesine olanak tanısa da hassas tene sahip kişilerde istenmeyen reaksiyonların yaşanması söz konusu olabilmektedir.
Tellak kesesi düzenli olarak uygulanabilir ancak çok sık tekrarı tenin tahriş olmasına sebebiyet verebilir. Bu bakımdan çok sık uygulanmaması önerilir.
Türk hamamı ritüelleri günümüzde de modern imkânlarla dizayn edilen hamamlarda gerçekleştirilmekte ve bu gelenek sürdürülmektedir. Üstelik hamamlar yalnızca beden temizliğinin yapıldığı yerler değil aynı zamanda çeşitli masaj terapilerinin de uygulandığı önemli bir sağlık merkezidir. Bedensel, zihinsel ve ruhsal olarak tazelenmeyi sağlayan masaj çeşitleriyle genel sağlık halinin desteklenmesi mümkündür.
Bu bağlamda Türk hamamı ritüelleri bedenin temizlenmesi, yeniden enerji kazanması ve rahatlama hissetmesi bakımında oldukça güzel bir deneyim olarak değerlendirilebilir. Hazırlık aşaması, ısınma, buhar odası, köpük banyosu, kese, soğuk su, istirahat, masaj gibi oldukça eğlenceli aşamalardan oluşan ritüellerin tamamı tellakların yardımıyla gerçekleştirilir. Her bir adımda gereken malzemeleri ve sağlayan ve uygulamaları gerçekleştiren tellaklar, Türk hamam kültürünün en önemli öğelerindendir.
